Rehabilitacja po mastektomii: Klucz do zdrowia i sprawności po zabiegu

Proces rekonwalescencji i jego etapy

Proces powrotu do sprawności po mastektomii można podzielić na kilka etapów, z których każdy wymaga odpowiednich działań rehabilitacyjnych:

1. Faza wczesna (do kilku tygodni po operacji): Celem jest zapobieganie powikłaniom, takim jak przykurcze czy obrzęki limfatyczne. Zaleca się delikatne ćwiczenia oddechowe oraz ruchowe już od pierwszej doby, które pomagają w utrzymaniu minimalnej aktywności fizycznej. Dobrym pomysłem są ćwiczenia w leżeniu lub ćwiczenia samowspomagane w tym okresie. Zadaniem terapeuty jest zapobieganie gromadzeniu się chłonki w polu zabiegowym, które może pojawić się po operacji oraz usunięciu drenu pooperacyjnego. Dodatkowo fizjoterapeuta może stosować kinesiotaping. Dzięki szybkiemu odprowadzeniu chłonki poprzez drenaż limfatyczny, nie będzie koniecznie jej odciąganie w sposób chirurgiczny, dzięki czemu pacjentka nie będzie czuła rosnącego dyskomfortu. Nadmierne gromadzenie się chłonki i jej wielokrotne odciąganie może powodować zrosty i blizny. Chłonka może gromadzić się w rejonie klatki i pachy niezależnie od ilości usuniętych węzłów chłonnych pachowych. W tym okresie pacjentka powinna nauczyć się wykonywać automasaże: automasaż kończyny górnej jeżeli nastąpiło wycięcie węzłów oraz dodatkowo automasaż piersi jeżeli dokonano mastektomii z jednoczasową rekonstrukcją jednej lub obu piersi.
2. Faza pośrednia (powyżej miesiąca od operacji): Wprowadza się bardziej intensywne ćwiczenia, które mają na celu przywrócić ruchomość w stawie ramiennym oraz poprawę siły mięśniowej. W tym okresie istotną rolę pełni odzyskanie pełnego zakresu ruchu w obręczy barkowej oraz uelastycznienie tkanek klatce piersiowej. Wiele pacjentek po mastektomii musi odbyć radioterapię jako kontynuację leczenia nowotworu piersi. Zabieg radioterapii odbywa się w pozycji leżenia tyłem, natomiast kończyny górne muszą zostać położone za głową. Radioterapia odbywa się z reguły od 1 do maksymalnie 3 miesięcy po operacji. Jeżeli pacjentka nie będzie w stanie położyć się na zabieg w opisanej wyżej pozycji, rozpoczęcie radioterapii może zostać opóźnione do momentu uzyskania tej ruchomości.

Niekiedy same ćwiczenia nie są w stanie zwiększyć zakresu ruchu. Ograniczenie ruchomości może wynikać również z nieopracowanej blizny lub pojawiających się sznurów limfatycznych (AWS) pod pachą, w obrębie kończyny górnej i na klatce piersiowej. Wtedy znaczącą rolę odgrywają fizjoterapeuci, którzy manualnie opracowują przykurczone i mało elastyczne tkanki oraz zwiększają ruchomość blizny.

Około miesiąc po operacji, kiedy rany są już wygojone a tkliwość skóry na klatce staje się mniejsza, jest to czas na to aby pacjentka dobrała protezę piersi oraz prawidłowy biustonosz. Operacja usunięcia piersi wpływa na zaburzenia symetrii ciała. Po amputacji piersi, zmienia się ciężar po stronie operowanej klatki i kręgosłupa, więc aby zapobiec bólom kręgosłupa, barku oraz łopatki, należy dobrać protezę o jak najbardziej zbliżonym ciężarze i kształcie do drugiej piersi.

3. Faza późna (kilka miesięcy po operacji): Skupia się na wzmacnianiu mięśni, poprawie kondycji fizycznej oraz przygotowaniu pacjentki do powrotu do codziennych aktywności. Warto wtedy dalej zadbać o estetykę blizny. Jeżeli pacjentka poddana była radioterapii, proces rehabilitacji może zapobiegać oraz zmniejszać skutki uboczne i powikłania po radioterapii. Po radioterapii zauważany jest spadek wydolności układu oddechowego, przykurcz mięśni piersiowych oraz powięzi po operowanej stronie. Niezwykle istotne jest wtedy zapobieganie powikłaniom krążeniowo-oddechowym.

Ćwiczenia po mastektomii – fundament fizjoterapii

Ćwiczenia fizyczne stanowią fundament rehabilitacji po mastektomii. Regularna aktywność fizyczna pomaga w redukcji bólu, zmniejsza ryzyko powikłań oraz poprawia samopoczucie pacjentki.

Wybór odpowiednich ćwiczeń po zabiegu mastektomii

Wybór ćwiczeń powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjentki. Na początku zaleca się delikatne ćwiczenia rozciągające i oddechowe, które stopniowo można uzupełniać o bardziej zaawansowane formy aktywności, takie jak ćwiczenia oporowe. Można stosować różne pomoce w ćwiczeniach np. gumy, kije lub piłki aby urozmaicić ćwiczenia.

Rola fizjoterapeuty w przywracaniu sprawności ruchowej

Fizjoterapeuta odgrywa kluczową rolę w procesie rehabilitacji. Profesjonalne wsparcie zapewnia prawidłowe wykonywanie ćwiczeń oraz monitorowanie postępów, co jest niezbędne dla skutecznego powrotu do zdrowia. Jednak rehabilitacja po mastektomii to nie tylko ćwiczenia. To również mobilizacja blizny, zapobieganie gromadzeniu się chłonki, uelastycznienie tkanek oraz szeroko pojęta edukacja każdej pacjentki, polegająca m.in. na profilaktyce przeciwobrzękowej. Fizjoterapia onkologiczna obejmować powinna również możliwość zaopatrzenia pacjentki w rękaw kompresyjny, prawidłowy biustonosz kompresyjny i/lub protezy, wkładki piersi.

Ćwiczenia czynne kończyny górnej i klatki piersiowej

Ćwiczenia czynne mają na celu poprawę ruchomości i siły ręki oraz klatki. Regularna aktywność pomaga w redukcji sztywności oraz zmniejsza ryzyko powstawania zrostów. Po leczeniu nowotworu warto zwrócić uwagę na poprawę ogólnej kondycji. Dodatkowo aktywność fizyczna jest elementem profilaktyki przeciwobrzękowej.

Drenaż limfatyczny jako element kompleksowej terapii przeciwobrzękowej

Drenaż limfatyczny jest istotnym elementem terapii przeciwobrzękowej po mastektomii. Manualny drenaż limfatyczny pomaga w redukcji obrzęków poprzez usprawnienie przepływu limfy. W przypadku usunięcia węzłów chłonnych podczas mastektomii drenaż wykorzystuje się zarówno jako profilaktyka powstania obrzęku, jak i skuteczny zabieg redukcji jeżeli taki obrzęk już wystąpi. Natomiast tuż po operacji, drenaż ma ważne działanie redukujące nadprodukcję zbędnej chłonki w miejscu operacji i powstałej rany.

Znaczenie drenażu limfatycznego w redukcji obrzęków

Redukcja obrzęków jest kluczowa dla komfortu i zdrowia pacjentki. Drenaż limfatyczny zmniejsza uczucie ciężkości, poprawia zakres ruchu oraz przyspiesza proces gojenia. Często stosuje się jego odmianę – masaż limfatyczny, który jest połączony z ruchami ręki w odciążeniu, dzięki czemu tkanki rozluźniają się i maleje uczucie „poduszki” pod pachą u pacjentek po mastektomii.

Techniki drenażu – samodzielnie w domu vs terapia profesjonalna

Pacjentki mogą nauczyć się podstawowych technik drenażu limfatycznego, które mogą wykonywać same w domu. Jednak regularne sesje z terapeutą zajmującym się fizjoterapią onkologiczną i przeciwobrzękową są zalecane, aby zapewnić optymalne efekty.

Terapia blizny po mastektomii – jak skutecznie dbać o bliznę?

Terapia blizny jest kluczowa dla minimalizowania jej widoczności, poprawy elastyczności oraz zapobiegania powstawaniu zrostów.

Metody terapii blizn po operacji

Metody terapii blizn obejmują głównie szereg technik manualnych przeprowadzanych przez fizjoterapeutę. Aktualnie odchodzi się od stosowania specjalistycznych kremów oraz plastrów silikonowych na świeże blizny, ponieważ zauważono, że blizna, która na początku swojej przebudowy jest w środowisku zbyt wilgotnym i elastycznym, rozchodzi się i staje się szeroka i podrażniona. Jeżeli blizna nie jest powikłana, należy zapewnić jej suche i czyste środowisko, co zapewni jej najlepsze gojenie. Blizna fizjologiczne może utrzymywać kolor różowy/czerwony do pół roku, po tym czasie sama blednie, dlatego wybielanie jej na siłę wcześniej może zaburzać jej prawidłowy proces gojenia. Regularne stosowanie tych metod przyczynia się do poprawy elastyczności skóry oraz redukcji dyskomfortu.

AUTOMASAŻ BLIZNY jako metoda wsparcia w domu

Autoterapia blizny może być skuteczną metodą wspomagającą proces gojenia. Delikatne masowanie blizny poprawia krążenie i rozluźnia okoliczne tkanki, co przyspiesza regenerację tkanek. Jednak nie należy na własną rękę rozpoczynać mobilizacji blizny. Warto spytać swojego fizjoterapeutę o instruktaż, ponieważ każda blizna jest inna i techniki do niej stosowane powinny zostać indywidualnie dobrane.

Znaczenie wsparcia psychicznego w rehabilitacji po mastektomii

Wsparcie psychiczne jest równie ważne jak fizyczna rehabilitacja. Pacjentki często zmagają się z trudnymi emocjami, które towarzyszą procesowi rekonwalescencji. Znalezienie zmian nowotworowych w ciele, poważna operacja, amputacja czyli chirurgiczne usunięcie jednej lub obu piersi może prowadzić u chorej do obniżonego nastroju, a nawet depresji. Należy zdawać sobie sprawę, że aspekt psychologiczny terapii jest równie ważny jak odzyskanie sprawności. Fizjoterapeuta powinien uwzględnić to w procesie rehabilitacji, aby również pomóc pacjentce zaakceptować jej nowe ciało.

Rola wsparcia emocjonalnego w procesie leczenia i rehabilitacji

Czas po mastektomii jest niezwykle trudnym momentem dla kobiet. Wsparcie emocjonalne ze strony rodziny, przyjaciół oraz profesjonalistów pomaga pacjentkom w radzeniu sobie z lękiem, depresją oraz stresem związanym z chorobą i operacją.

Jak poradzić sobie z emocjami po mastektomii?

Radzenie sobie z emocjami po mastektomii wymaga czasu oraz wsparcia. Uczestnictwo w grupach wsparcia, terapia psychologiczna oraz rozmowy z bliskimi mogą pomóc w procesie adaptacji i powrotu do normalności. Fizjoterapia często pomaga pacjentkom szybciej poznać i zaakceptować swoje nowe ciało, co pozytywnie wpływa na nastrój oraz psychikę pacjentki.

Podsumowanie

Rehabilitacja po mastektomii jest kluczowym elementem powrotu do zdrowia i sprawności fizycznej. Obejmuje ona zarówno fizyczne, jak i psychiczne aspekty rekonwalescencji. Właściwie dobrana terapia fizyczna, drenaż limfatyczny oraz wsparcie emocjonalne pomagają pacjentkom w pełnym powrocie do zdrowia i jakości życia po zabiegu. Na koniec warto wspomnieć również, że każda pacjentka po mastektomii i usunięciu gruczołu piersiowego ma możliwość rekonstrukcji piersi. Rekonstrukcja to zabieg polegający na odtworzeniu piersi w dużej mierze tkankami własnymi. Istnieje aktualnie wiele metod rekonstrukcji piersi i są dobierane indywidualnie do pacjentki.